काठमाण्डौँ– अहिले मानिसहरुको मुख्य समस्या बेरोजगारी छ । कमाई हुनेको पनि खर्च असाध्यै छ । बेरोजगारलाई कमाउने चिन्ता छ । कमाएकाहरूलाई बचतको चिन्ता छ । कतिपय मान्छेले भन्ने गर्छन ‘मेरो हातमा त पैसा नै बच्दैन के गर्ने होला ?यदी तपाई पनि पैसा बचाउन नसकेर हैरान हुनुहुन्छ भने अपनाउनुहोस् यी उपाय–
खर्च टिप्ने बानी ः
तपाईले पैसा बचाउन चाहानुहुन्छ भने सबै भन्दा पहिला जागर चलाएर हरेक दिन गर्ने खर्चलाई टिप्ने बानी बसाल्नुहोस् ।
१ हजारको नोट जब साटिन्छ, त्यो कहाँ जान्छ थाहा नै हुँदैन,’मानिसहरुले धेरै गर्ने गुनासोमा यो पनि पर्छ ।
मानिसहरुको हातमा पैसा भएपछि त्यो कतिबेला खर्च भयो भन्ने नै मानिसले थाहा पाउँदैनन् । दुध,चिया, पत्रिका, तरकारी, आदिमा दैनिक रुपमा खर्चका शीर्षकहरू हुन् । यस्ता साना, साना आवश्यकतामा खर्च भइरहेपनि मानिसहरुलाई यसको बारेमा थाहा भइरहेको हुँदैन ।
त्यसैले दिनभरिमा गरेको खर्चलाई बेलुका घरमा पुगेर त्यसलाई डायरीमा टिप्ने बानी गर्नुभयो भने तपाईले दिनभरिमा गरेका खर्चको जानकारी हुन्छ ।
यसले भोलिपल्ट हुने खर्चलाई बचाउँछ अथवा भोलिपल्ट पैसा खर्च गर्नु अघि एक पटक अघिल्लो दिनको खर्च याद हुन्छ ।
खर्चको योजना बनाउनुहोस् ः तपाईले मासिक रुपमा गर्ने खर्चको पहिले नै योजना बनाउनु आवश्यक छ ।
यदी पैसा बचाउने हो भने, यो महिना कति खर्च गर्ने भन्ने पहिले नै योजना बनाउनुपर्छ । यसले तपाईको आवश्यकता के र त्यसमा पनि प्राथमिकीकरण गर्न सहयोग गर्छ । यसरी महिनामा गर्ने खर्चलाई पहिले नै योजना बनाएको हुनाले विशेष परिस्थिति बाहेक अन्य अवस्थामा त्यो भन्दा धेरै खर्च हुने छैन ।
पैसा बचाउने योजना ः
तपाईसँग हरेक महिनाको आम्दानीको विवरण आएपछि त्यसलाई कसरी बचाउन सकिन्छ भन्ने बारेमा पनि योजना बनाउनु पर्छ । मानिसका आवश्यकता धेरै हुन्छन् तर आम्दानी सिमित हुने भएकाले त्यसलाई योजनाबद्ध रुपमा खर्च व्यवस्थापन गर्नुपर्छ ।खर्चको विषयमा योजना बनाउँदै सँगसँगै बचतको विषयमा पनि योजना बनाउनु पर्छ । हरेक महिना हुने आम्दानीको २० देखि ३० प्रतिशत सम्म बचत गर्ने बानी गर्दा राम्रो हुने विज्ञहरु बताउँछन् ।
हामीले महिनाको अन्त्यमा तलव पाउने वित्तिकै,बैंकमा अर्को छुट्टै खाता बनाएर त्यसमा पैसा जम्मा गर्न सकिन्छ ।जुन पैसा अत्यावश्यक बाहेक अन्य बेलामा प्रयोग नगर्ने विषयमा आफूलाई दह्रो बनाउनुपर्छ ।
उद्देश्य निधारण गर्ने ः
हामीले कुनै उद्देश्य नराख्नाले पनि पैसा बचत गर्न सकिरहेका छैनौं । पैसा बचत गर्दै गर्दा यति महिना पछि यति पैसा जम्मा गरेर यो कुरामा खर्च गर्छु भन्ने योजना बनाउनुपर्छ ।
यसरी खर्चको उद्देश्य निर्धारण गर्दा बचत गर्नमा प्रोत्साहन मिल्छ । मानौं यो दशैमा मोटरसाइकल किन्ने वा ल्यापटप किन्ने उद्देश्य राखियो भने दशै सम्ममा गर्ने विभिन्न खर्चलाई बचाएर आफ्नो उद्देश्य पूरा गर्नमा निकै मेहनत गरिन्छ ।
यस्तै घर किन्ने वा गाडी किन्ने बेलामा पनि यसको सबै मूल्य यति महिना भित्र तिर्नेछु भन्ने उद्देश्य निर्धारण गर्दा अन्य फजूल खर्च बचाउन सकिन्छ ।
यसरी खर्चको उद्देश्य बनाउँदा अल्पकालिन, मध्यकालिन र दीर्घकालिन बनाउनुपर्छ ।छोटो समयमा पूरा गर्ने उद्देश्यलाई अल्पकालिन उद्देश्यमा राख्ने, यस्तै केही लामो लाई मध्यकालिन र निकै लामो खालको उद्देश्यलाई दीर्घकालिन बनाउने जस्तै छोराछोरीको शिक्षा । यसको लागि अहिले देखिनै बचत गर्ने ।
प्राथमिकता छनोट गर्ने ः
हामीले अत्यावश्यक वस्तु वा आवश्यक आवश्यकताका रुपमा कहिल्यै पनि छुट्याएका हुँदैनौं । त्यसैले गर्दा हामीसँग पैसा भएको बेलामा अगाडि जे देखिन्छ त्यसैमा खर्च गर्छौं । यसैले गर्दा हामी हामीलाई अत्यावश्यक आवश्यकतामा थप पैसा खर्च हुने संभावना हुन्छ । यसैले बेलैमा प्राथमिकता छनोट गर्दा पैसा बचत गर्न सहयोग मिल्छ ।
बचतको बारेमा जानकारी लिइरहने ः
बैंकमा भएको बचतलाई बेलाबेलामा गएर हेरिरहने बानी गर्नाले पनि बचतलाई प्रोत्साहन गर्न सहयोग मिल्छ । यसरी बचत हेरिरहँदा अघिल्लो महिनाको बचत भन्दा कम भएमा त्यसले झस्काउँछ ।
यदी अघिल्लो महिनाको भन्दा धेरै बचत देखिएमा त्यसले अर्को महिना त्यो भन्दा धेरै बचत गर्न पनि प्रोत्साहन गरिरहेको हुन्छ ।यदी यसरी बचत हेरिरहँदा अघिल्लो महिना भन्दा कम भएमा कारणको खोजि गरि अर्को महिनादेखि त्यसलाई समाधान गरी फेरि बचत बढाउन सकिन्छ ।
साप्ताहिक रुपमा खर्च गर्नेहामीले कुनै पनि वस्तुको आवश्यकता परेमा जति वेला आवश्यकता प¥यो । त्यति बेला नै किन्ने बानी हुन्छ । तर, यो निकै नराम्रो बानी हो ।
हप्ता भर आवश्यक पर्ने वस्तुलाई पहिले नै टिपोट गरेर हप्तामा एक पटक मात्रै खर्च गर्दा अनावश्यक खर्च कम हुन्छ । यस्तै,एकै पटक एउटै पसलमा गएर सामान खरिद गर्दा पसलबाट छुट पनि पाइने सम्भावना हुन्छ ।
घरमा खाने बानी बसाल्ने ः
हामी बिहानै उठेपछि चिया खानको लागि बाहिर निस्कन्छौँ ।यसले गर्दा अस्वाभाविक रुपमा हाम्रो खर्च बढिरहेको हुन्छ । सकेसम्म घरमा नै बनाउन सकिने खाने कुरा घरमा नै खाने बानीले पनि बचत बढाउन सकिन्छ ।हामी अल्छीले गर्दा खाना पनि बाहिर खाने वा खानाको सट्टा रेडिमेट वस्तु खाने गर्छौं । यस्ता खाने कुराले स्वास्थ्यमा असर पर्नुको साथै बचतमा पनि सहयोग मिल्छ ।